سازندگی تبعات برخوردهای سلبی با کسب‌وکارهای اینترنتی را بررسی می‌کند: شرکت‌های دیجی‌کالا، طاقچه و ازکی به علت انتشار عکس‌های بدون حجاب کارکنان‌شان، پلمب، محدود و تعلیق شدند
طی روزهای اخیر در ادامه برخورد با شرکت‌هایی چون «دیجی‌کالا»، «ازکی» و «طاقچه» بر سر بی‌حجابی به نظر می‌رسد فشار بر استارت‌آپ‌ها بیشتر شده است. این در حالی است که به دلیل مشکلات اقتصادی، فیلترینگ و اکنون مساله حجاب، چنین برخوردهایی حیات اقتصادی آنها را در کشور به خطر می‌اندازد و احتمال مهاجرت آنها به کشورهای همسایه را بیشتر می‌کند و این امر بیکار شدن تعداد زیادی از نیروهای کار را به دنبال خواهد داشت. با این اوصاف این پرسش مطرح می‌شود که آیا تعطیلی یک کسب‌وکار سبب با حجاب شدن کارمندان آن می‌شود و مشکلات اساسی کشور حل خواهد شد؟ یا اینکه در این شرایط وخیم اقتصادی، کشور از مواهب بازار کسب‌وکارهای اینترنتی هم بی‌نصیب می‌ماند؟ سوال دیگر این است که اگر فعالان این کسب‌وکارها مهاجرت کنند و بروند، آیا مشکل حل خواهد شد؟ به اضافه آنکه مطابق با قوانین حقوقی، شخصی‌سازی جرم اهمیت ویژه‌ای دارد به این معنا که اگر فردی در وزارت ارشاد مرتکب خطایی شد، نباید وزیر ارشاد را برکنار کرد! درباره مشاغل دیگر هم وضع به همین منوال است، اگر فردی در یک شرکت بی‌حجاب بود نباید حیات تمام یک کسب‌وکار را به مخاطره انداخت و این استاندارد دوگانه ضربه اساسی به کشور وارد خواهد کرد. به گفته مجتبی توانگر، رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس «بحث حجاب و عفاف با اظهارات عده‌ای سوپرانقلابی دستمایه رقابت‌های سیاسی شده است و آنها می‌خواهند مردم نسبت به صندوق رای ناامید شوند تا پیروز میدان شوند؟»
در همین شرایط، یک شرکت استارت‌آپی دیگر بسته شده است. علی استادهاشمی، معاون نظارت بیمه مرکزی روز یکشنبه ۸ تیر ماه گفته که مجوز کارگزاری بیمه «ازکی» تا اطلاع ثانوی تعلیق شده است. «ازکی»، شرکت خریدوفروش آنلاین بیمه است. خبرگزاری فارس به نقل از معاون نظارت بیمه مرکزی نوشته است «به زودی این پرونده را به مراجع قضایی ارسال می‌کنیم تا در مورد آن حکمی صادر شود و تا زمانی که موانع رفع نشود، حکم تعلیق فعالیت به قوت خود باقی می‌ماند. در روزهای اخیر تصاویر دسته جمعی از کارکنان شرکت «ازکی» در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که شماری از کارکنان زن در آن حجاب ندارند. روز شنبه خبرگزاری تسنیم با انتشار گزارشی از احتمال تعلیق این شرکت خبر داده بود که در پی آن ازکی اعلام کرد «محتوای این موارد که بدون اجازه منتشر شده، بیان‌کننده مواضع رسمی این شرکت نیست و خود را ملزم به رعایت قوانین رسمی کشور می‌داند.» هرچند برخی منابع آگاه به سازندگی اعلام کرده‌اند که بیمه مرکزی اختلافات سابقه‌داری با «ازکی» داشته و انتشار تصویر فوق تنها دلیل محکمه‌پسندی برای تعلیق شدن مجوز این شرکت بوده است، آن هم در شرایطی که باید با حساسیت بیشتری با کسب‌وکارها برخورد کرد.
همچنین انتشار تصاویر زنان نرم‌افزار «طاقچه» بدون حجاب نیز طی چند روز اخیر سبب واکنش‌هایی شده است. طاقچه نرم‌افزاری است که طی آن با استفاده از دستگاه‌های هوشمند و سیستم عامل‌های رایانه‌ای می‌توان کتاب‌ها و نشریات الکترونیکی و صوتی را خرید، خواند یا شنید.
این شرکت روز شنبه با انتشار اعلامیه‌ای بار دیگر درباره عکس منتشر شده تعدادی از کارکنانش توضیح داد. این شرکت پخش کتاب نوشته است: «تصویر یاد شده پس از خداحافظی یکی از همکاران، مقابل دیوار بیرونی و خارج از فضای کاری طاقچه گرفته شده و در هیچ یک از حساب‌های رسمی طاقچه انتشار نیافته است.»
طاقچه در ادامه با اشاره به فعالیت یک دهه‌ای خود که سعی کرده «متناسب با تمام سلیقه‌ها، انواع کتاب‌ها را در دسترس مخاطبان بگذارد» اعلام کرده: «در پی حاشیه‌های ایجاد شده، بعضی ناشران خارج از چارچوب قراردادی که با طاقچه دارند، خواستار فسخ آن شده‌اند. طاقچه ضمن پذیرش این درخواست، فرآیند فسخ را در دستور کار قرار داده است.»
پیش از این ۲۰ ناشر دولتی و حکومتی با شرکت طاقچه به خاطر رعایت نشدن حجاب از سوی کارکنان این فروشگاه اینترنتی کتاب قطع همکاری کرده‌اند. به گفته آنها نه تنها قانون حجاب رعایت نشده بلکه نسبت به جبران آنچه آنها خطا توصیف کرده‌اند، اقدامی صورت نگرفته است.
از جمله این ناشران، انتشارات انقلاب اسلامی، بنیاد سینمایی فارابی، به‌نشر وابسته به آستان قدس رضوی، سوره مهر و امیرکبیر هستند. محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در جلسه هیات دولت، اقدام کارمندان شرکت طاقچه را «بی‌حرمتی» نسبت به قانون دانست و یادآور شد که برخی افراد قبلاً به دلیل آنچه او بی‌قانونی خوانده، ممنوع‌الکار شده‌اند.
وزیر ارشاد در ادامه تاکید کرده بود که مجوز فروشگاه‌های اینترنتی که توسط وزارتخانه مربوطه او صادر شده در صورت مشاهده اقدام مشابه، به دلیل «بی‌توجهی به قانون حجاب» مورد پیگیری قرار خواهد گرفت. قوه قضائیه هم گفته که برای شرکت طاقچه، پرونده باز کرده است. در روزهای اخیر برخی رسانه‌ها به خاطر منتشر شدن این تصویر، خواستار برخورد با این فروشگاه اینترنتی شده بودند.
پلمب دیجی‌کالا
همچنین از حدود یک هفته پیش ساختمان دفتر مرکزی دیجی کالا هم که یک فروشگاه اینترنتی است پس از انتشار تصاویر کارکنانش بدون حجاب، پلمب شده است. آن‌طور که منابع آگاه به سازندگی اعلام کردند بیش از ۲ هزار نفر در دفاتر مرکزی دیجی‌کالا که هم‌اکنون پلمب شده‌اند، مشغول به کار بوده‌اند.
برخورد با استارت‌آپ‌ها در این روزها به خاطر حجاب کارمندان است. در تمامی این برخوردها اصل تصمیم‌گیری تصاویری بوده که گفته شده در حساب‌های غیررسمی کارمندان در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است. این در حالی است که وزیر ارتباطات به عنوان رگولاتور کسب‌وکارهای اینترنتی باید از آنها حمایت کرده و موانعی که بر سر راه آنها قرار دارد را بر طرف کند اما او تا به امروز هیچ واکنشی نشان نداده است!
در واکنش به این اتفاقات اما؛ حسین سلامی، رئیس نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران با انتشار توئیتی نوشته: «این نحوه برخورد با کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال به هیچ وجه منطقی و قابل قبول نیست» و گفته این تشکل صنفی واکنش علنی نشان خواهد داد.
همزمان با این اتفاق پنج‌شنبه پنجم مرداد ماه، متن نهایی لایحه عفاف و حجاب که ابتدا قوه قضائیه تنظیم و به دولت ارائه کرده بود با اعمال اصلاحاتی در کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی با نام «لایحه حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب» منتشر شد.
لایحه جدید که از ۱۵ ماده به ۷۰ ماده افزایش پیدا کرده و به تصویب کمیسیون قضایی مجلس رسیده برای ناقضان «بی‌حجابی» مجازات‌هایی از بازداشت تا جریمه نقدی در نظرگرفته و در برخی اماکن نیز تفکیک جنسیتی قائل شده است. محرومیت از خدمات اینترنتی، تعطیلی کسب‌وکارها و توقیف خودرو هم از جمله موارد دیگری است که برای مقابله با بی‌حجابی در نظر گرفته شده است.
استارت‌آپ را امنیتی نکنید
الفت‌نسب، عضو هیات مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی در این باره به «سازندگی» می‌گوید: بنده نسبت به شرایط فعلی شخصاً ناراحت شدم، اگر شرایط به همین منوال جلو برود و کسب‌وکارها درگیر این موضوعات شوند، دلسردی بیشتری ایجاد می‌کند. هر چند که در حال حاضر فقط استارت‌آپ‌ها درگیر نیستند و همه اصناف به نوعی درگیر شده‌اند اما در شرایط وخیم اقتصادی، مشکلات زیاد است و نباید کسب‌وکارها درگیر این مسائل شوند. درست است که باید قوانین چه غلط و چه درست رعایت شود اما باید با کسب‌وکارها تعامل سازنده صورت گیرد و این برخوردهای قهری اصلاً پیامدهای خوبی ندارد.
او با بیان این اینکه این نوع برخوردها سبب می‌شود که حلقه کار کردن استارت‌آپ‌ها تنگ‌تر شود، تاکید می‌کند: از سوی دیگر برخی رسانه‌ها نیز به موضوعاتی که پیش می‌آید، دامن می‌زنند و فضاسازی‌های ناروایی می‌کنند، می‌گویند این استارت‌آپ‌ها ارتباطات خاصی با کشورهای دیگر دارند که سبب می‌شود امنیت اقتصادی کشور به خطر بیفتد و سربازان اقتصادی کشور همین نیروی کار در کسب‌وکارها هستند. اگر واقعاً کسب‌وکاری ارتباطی دارد، رسیدگی و برخورد شود اگرنه قوه قضائیه با این نحوه جهت‌گیری‌ها باید به طور جد برخورد شود زیرا اذهان جامعه را مشوش کرده و سبب می‌شوند دائماً درجا بزنیم!
عضو هیات‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی با بیان اینکه بستر کسب‌وکارهای اینترنتی تشنه سرمایه‌گذاری جدی است، می‌گوید: با اتفاقاتی که می‌افتد، سرمایه‌گذار جرأت نمی‌کند که ورود پیدا کند چون ممکن است هر دفعه یک مشکلی ایجاد شود. قوانین باید رعایت شود اما با یک تعاملی، این روش‌ها درست نیست. هر کدام از این کسب‌وکارها چندین هزار نفر نیرو دارند و مردم از آنها خدمات دریافت می‌کنند، با این اقدامات زندگی مردم را هم با اختلال ایجاد می‌کنیم.
الفت‌نسب تاکید می‌کند: واقعاً مشخص نیست که برخی از این رسانه‌ها به کجا وصل هستند و از چه کسانی خط می‌گیرند. از همان ابتدا فعالیت کسب‌وکارها را به پروژه نفوذ ربط دادند و گفتند استارت‌آپ‌ها با آمریکا در ارتباط هستند! کسب‌وکارهای اینترنتی در کل جهان توسعه پیدا کرده‌اند و مختص ایران نیستند که آن را به ماجرایی نسبت دهیم! به اضافه اینکه تفکر این کسب‌وکارها از کشورهای توسعه‌یافته آمده و باید این موضوع را بپذیریم!
این کارشناس حوزه استارت‌آپ با بیان اینکه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس منتظر فرصت برای صید نیروهای کار ما در این استارت‌آپ‌ها هستند، اضافه می‌کند: این پلتفرم‌ها مشتقات نفت نیستند، آنها با نیروی کار متخصص ایجاد شده و کار می‌کنند و نباید بگذاریم از دست بروند. به اضافه اینکه در این دولت تعامل با بخش خصوصی به شدت کم‌رنگ شده و کسب‌وکارها نمی‌توانند بدون لکنت مشکلات خودشان را در میان بگذارند. یک زمانی اتحادیه با قدرت فعالیت می‌کرد و با پادرمیانی جلوی بسیاری از این مشکلات را می‌گرفت اما حالا اتحادیه هم به حالت نیمه تعطیل درآمده و کسی زبان کسب‌وکارها نیست.
روکش ایدئولوژیک برای القای تفکر سنتی
حامد بیدی، کارشناس فناوری اطلاعات نیز در گفتوگو با «سازندگی» معتقد است که؛ استارت‌آپ‌ها مظاهر توسعه و مدرنیته هستند و بخش سنتی و محافظه‌کار جامعه آن را جزو مظاهر غرب می‌داند که با برخی از رویکردهای ایدئولوژیک آنها در تضاد است. این در حالی است که شرکت‌های خصوصی زیادی نوع پوشش و فرهنگ سازمانی خاص خود را دارند اما کسی به آنها کاری ندارد. استارت‌آپ‌ها اما همه شمول هستند و مردم آنها را می‌شناسند پس باید با آنها مقابله کرد زیرا به مردم خدمات می‌دهند و فعالیت‌شان روی اذهان هم تاثیرگذار است.
او نیز اظهارات الفت‌نسب را تایید کرده و می‌گوید: این همان نگاهی است که اوایل دهه ۹۰ و با ظهور استارت‌آپ‌ها آغاز شد، همان جایی که استارت‌آپ‌ها را به پروژه نفوذ گره زدند و ماجرای شب‌نامه پیش آمد. گویی از همان ابتدا با ایده مخالف بودند زیرا فناوری آن از کشورهای توسعه یافته به ما رسیده است. در واقع یک تعارض کلاسیکی با تفکر سنتی کشور از همان ابتدا وجود داشت.
بیدی تاکید می‌کند: همزمان با این اتفاق اکانت‌های توئیتری علیه کسب‌وکارها موج ایجاد کردند که یادآور تیترهای برخی روزنامه‌های اصولگرا در اوایل ورود استارت‌آپ‌ها به کشور بود که سبب بازداشت عده‌ای و تحت فشار قرار گرفتن عده‌ای دیگر شد. در حال حاضر هم آسیب این موضوع قطعاً به کشور می‌رسد زیرا چندین هزار نفری که در این اکوسیستم کار می‌کنند به رغم مشکلاتی که وجود داشته، مانده و کار می‌کنند اما به مرور انگیزه خود را از دست می‌دهند و به کشورهای دیگر می‌روند، به کشوری که تحت فشار به این سبک نباشند و سبک زندگی‌شان به رسمیت شناخته شود.
این کارشناس فناوری اطلاعات اظهار می‌کند: اما نه تنها به رسمیت نمی‌شناسند بلکه با استراتژی مردم در مقابل مردم، خود شرکت‌ها را وادار می‌کند تا در مقابل کارمندهایش بایستد و در نهایت سبب از هم پاشیدگی سیستم کاری خواهد شد زیرا نیروی انسانی شرکت‌ها می‌تواند در جای دیگر بدون این فشارها کار کند و آمارها از تایید این موضوع خبر می‌دهد. همیشه در کشور نگاه سنتی که با این نوع ایده‌ها مخالف بوده در چنین فرصت‌هایی دست به کار می‌شود و با یک ظاهر ایدئولوژیک اقدامات خود را معقول جلوه می‌دهد. طرح صیانت نیز دقیقاً چنین روکشی داشت.
پشت‌پرده شلوغ کاری، ناتوانی مدیریت اقتصادی است
عادل طالبی، دبیر انجمن صنفی کسب‌وکارهای اینترنتی در گفتوگو با «سازندگی» معتقد است که هدف این جنجال‌ها پوشاندن ناتوانی‌های‌شان در حوزه اقتصاد است و برخورد با استارت‌آپ‌ها همیشه سروصدای بیشتری دارد. نگاهی به قیمت گوشی و دلار بیندازید، ببینید بعد از هزار بار جشن دریافت ۷ میلیارد تومان پول بلوکه شده کره جنوبی آخر به شکایت رسیدند. کارخانه‌ها هفته‌ای دو روز تعطیل هستند چون توانایی تامین برق را ندارند و گرانی نتیجه کم‌کاری کارخانه‌ها در آینده‌ای نزدیک خودش را نشان می‌دهد.
او ادامه می‌دهد: در نتیجه معتقدم پشت همه این شلوغ‌کاری‌ها پنهان کردن ناتوانی‌های خودشان در اقتصاد کشور است که متوجه عواقب آن نیستند. من به عنوان کسی که سال‌ها در این کشور فعالیت اقتصادی کردم، مدت‌هاست به فکر مهاجرت و انتقال شرکتم به یکی از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس هستم. ضرر این موضوع متوجه چه کسانی است؟
این گزارش به قلم فائزه مومنی؛ گروه اجتماعی روزنامه سازندگی منتشر شده است.
