دیجی‌کالامهر سرویس مسئولیت اجتماعی دیجی‌کالا، هر سال برنامه‌ای ویژه برای تامین لوازم‌التحریر کودکان بازمانده از تحصیل دارد. امسال هم کمپین «بازگشت به مدرسه» دیجی‌کالامهر با شعار «کار نیکو کردن از پر کردن است» تلاش کرد نقش یک میانجی بین نهادهای مدنی و مخاطبان میلیونی دیجی‌کالا را در سراسر ایران ایفا کند؛ تجربه‌ای تازه از همکاری میان یک پلتفرم اقتصاد دیجیتال و موسسات مردم‌نهاد در قالب یک پروژه مسئولیت اجتماعی. کمپینی که در مدت کوتاهی موفق شد بیش از ۱۷۰۰ کولۀ مدرسۀ پر از لوازم‌التحریر را به دست ۲ هزار خانواده نیازمندی برساند که برای تامین لوازم‌التحریر دانش‌آموز خود به کمک احتیاج داشتند.
دیجی‌کالامهر یک پلتفرم درمجموعۀ دیجی‌کالاست که امکان نیکوکاری مطمئن، شفاف و آسان را برای کاربران فراهم می‌کند. در این پلتفرم، موسسات خیریه و سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند نیازمندی‌های کالایی‌شان را رایگان تامین کنند و از امکان‌هایی که دیجی‌کالا برای آنها فراهم می‌کند استفاده کنند.
مشکلات مالی دومین عامل مهم بازماندگی از تحصیل
طبق پیمایش وزارت رفاه، مشکلات مالی دومین عامل مهم بازماندگی از تحصیل است. طبق آمارها، امسال لوازم‌التحریر که تنها بخشی از هزینه‌های آموزشی است دست کم ۳۵ درصد گران‌تر شد و همین مساله می‌تواند به بحران بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان که هر سال به تعداد آنها افزوده می‌شود دامن بزند. طبق آمار، سال گذشته نزدیک به ۷ درصد از کودکان در سن ثبت‌نام مدرسه، پشت نیمکت‌های کلاس غایب بودند و حدود ۹۳۰ هزار دانش‌آموز ترک تحصیل کردند که این عدد نسبت به یک سال پیش، ۲ درصد افزایش داشته است.
نزدیک به ۸۰ درصد از هزینه‌های بسیاری از خانواده‌های ایرانی صرف نیازهای اولیه مانند خوراک و مسکن می‌شود که می‌تواند نشان‌دهندۀ این نکته باشد که تامین نیازهای اولیه آن‌چنان بر خانواده‌ها فشار می‌آورد که باید اندک باقیماندۀ درآمد خود را بین اولویت‌هایی مانند سلامت و آموزش تقسیم کنند. وقتی تمام این آمارها را کنار هم می‌گذاریم، به این نتیجه می‌رسیم که بسیاری از خانواده‌ها اگر نگوییم نمی‌توانند از پس هزینۀ آموزش دانش‌آموز خود بربیایند می‌توان به‌صراحت گفت به‌سختی از پس چنین هزینه‌ای برخواهند آمد.
استفاده از پتانسیل ملی در راستای اهدافی انسان‌دوستانه
یکی از دغدغه‌های همیشگی دیجی‌کالا جلب کردن توجه کاربران میلیونی این پلتفرم به کمپین‌های مسئولیت اجتماعی است. اتفاقی که در مناسبت‌ها و بهانه‌های مختلف مانند شب یلدا یا اول مهر در دیجی‌کالا خودنمایی می‌کند. آنطور که مصطفی شعبان‌پور، مدیر بخش مسئولیت اجتماعی دیجی‌کالا، می‌گوید استفاده از این فرصت‌ها برای انجام کارهای انسان‌دوستانه دغدغۀ همیشگی دیجی‌کالاست. اول مهر هم یکی از آن بهانه‌هاست تا کاربران همزمان که برای کودکان خود لوازم‌التحریر می‌خرند، به کودکانی که به دلیل نداشتن ملزومات مدرسه از تحصیل بازمی‌مانند هم کمک کنند. اما کمپین امسال تفاوت مهمی با سال‌های گذشته داشت. شعبان‌پور در این‌باره می‌گوید: «ما هر سال با ۱ یا ۲ موسسه کار می‌کردیم اما امسال با توجه به تجربیات سال‌های پیش سعی کردیم با موسسات بیشتری که روی مشکلات متنوع‌تری کار می‌کنند همکاری کنیم. موضوع محرومیت تحصیل دلایل متعددی دارد، فکر کردیم چرا برای رفع این مساله که دلایل متنوعی دارد با موسسات مختلف با اهدافی متفاوت به صورت همزمان کار نکنیم؟»
بازماندگی از تحصیل تنها به‌دلیل زندگی در یک روستای دورافتاده یا به‌واسطۀ یک آسیب اتفاق نمی‌افتد و هر کودکی بنا به مشکلات گوناگون خانوادگی طعم تلخ این محرومیت را می‌چشد. دیجی‌کالا امسال با عمیق شدن بر دلایل متنوع بازماندن از تحصیل، روش جدیدی را برای برگزاری این کمپین شکل داد و سعی کرد صرفا به‌طور مستقیم وارد نشود و با ۱۸ موسسۀ خیریه برای پوشش عمیق‌تر این آسیب همکاری کند.
کمپین بازگشت به مدرسه یک لندینگ اختصاصی برای این پروژه در دسترس کاربران دیجی‌کالا قرار داد و به‌شکل عمومی از کاربران خواست در این کمپین شرکت کنند. کالاهایی که به این‌شکل تامین شد در نهایت با تصمیم دیجی‌کالا میان موسسات تقسیم شد. برای ۱۸ موسسۀ همکار نیز لندینگ‌هایی در دسترس قرار گرفت تا آنها بتوانند با ارائۀ و تبلیغ این صفحۀ اختصاصی به جامعۀ مخاطبان خود، آنها را به خرید لوازم‌التحریر برای کودکان بازمانده از تحصیل ترغیب کنند.
آنطور که پارسا حبیبی‌فرد، کارشناس مسئولیت اجتماعی دیجی‌کالا، می‌گوید تیم مسئولیت اجتماعی دیجی‌کالا ابتدا با یک چارچوب ارزیابی مشخص شروع به ارتباط گرفتن با موسسات کرد؛ چارچوبی که از سه جنبۀ شفافیت مالی، تاثیرگذاری اجتماعی و نیازمندی کالایی این موسسات را بررسی می‌کرد. حبیبی‌فرد می‌گوید: «در این کمپین با تمام موسساتی که در حوزۀ کودک و آموزش کار می‌کردند ارتباط گرفتیم. ابتدا ۲۴ موسسه بودند اما در انتها ۱۸ موسسه ماندند. این کمپین که از ۳ ماه پیش مقدمات آن آغاز شده بود از ۱۵ شهریور امسال آغاز شد و تا ۱۰ مهرماه ادامه داشت. در دو هفتۀ اول ۷۰ درصد از نیازمندی‌ها تامین شد و باقیمانده تا انتهای کمپین. در نهایت هم اگر موسسه‌ای از طریق لندینگ اختصاصی خودش نتوانسته بود میزان نیازمندی خود را تامین کند، ما با اجناسی که در لندینگ دیجی‌کالا توسط ۴ هزار نفر جمع‌آوری شده بود، نیاز موسسات را برطرف کردیم.»
حبیبی‌فرد دو مزیت مهم این کمپین را ترویج ارزشی انسان‌دوستانه و ارتباط ساختن با نهادهای مدنی و حمایت از آنها می‌داند. آنطور که او می‌گوید، دیجی‌کالا در این کمپین سعی کرد با توجه به پتانسیل ملی و کاربران خود، امکان دیده شدن را برای موسسات همکار در این کمپین فراهم کند: «آرمان ما در دیجی‌کالا این است که موسساتی که در حوزۀ کودکان و آموزش کار می‌کنند نگران تامین کالاهایی که نیاز دارند نباشند و تمرکز خود را بر ارائه سرویس ها و خدمات بهتر برای کودکان بگذارند و ما بتوانیم با توجه به پتانسیل دیجی‌کالا و کاربران خود لوازم و مایحتاج دانش‌آموزان را فراهم کنیم.»
نگاه همه‌جانبه به مسالۀ بازماندگی از تحصیل
حالا چند سالی است که با نزدیک شدن به ماه مهر و بازگشایی مدارس، شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها پر می‌شود از افرادی که شروع به جمع‌آوری هدایای مردمی و لوازم‌التحریر برای کودکان بازمانده از تحصیل می‌کنند. اینکه فعالیت این افراد چقدر شفاف و معتبر است بحث دیگری است اما سوالی که در این چند سال به‌خصوص از طرف فعالان مدنی مطرح می‌شود این است که آیا این مداخلات فردی می‌تواند در کاهش آسیب‌های اجتماعی موثر باشد؟ مداخلات فردی در این زمینه موثرتر است یا مداخلات سازمان‌های شفاف و معتبر؟ شیما وزوایی، فعال سازمان‌های مردم‌نهاد، در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «در قالب فعالیت‌های فردی هم انجام چنین کارهایی خوب است اما کار نهادی معمولا بسیار عمیق‌تر است و می‌تواند ریشه‌ای‌تر مساله را درک و راه‌حل آن‌را پیدا کند.»
طیف گسترده‌ای از مسائل باعث بازماندگی از تحصیل کودکان می‌شود؛ فقر، در دسترس نبودن یا کمبود فضای آموزشی، کمبود سرویس آمدوشد دانش‌آموزان در مناطق کوهستانی یا دورافتاده و حتی مسائل فرهنگی…، اما در این بین شاید بتوان گفت فقر یکی از مهم‌ترین عوامل است. آیا جمع‌آوری یک کوله و لوازم‌التحریر به‌تنهایی می‌تواند موجب بازگشت به مدارس شود؟ وزوایی معتقد است بازگشت کودکان به مدارس نباید محدود به مهرماه و جمع‌آوری لوازم‌التحریر باشد و برای برطرف کردن تمامی چالش‌های این حضور نیافتن، باید به‌صورت همه‌جانبه روی مساله کار کرد. او می‌گوید: «پژوهش‌هایی که وجود دارد و مشاهدات من نشان داده که کودکان تنها به‌دلیل نداشتن لوازم‌التحریر از رفتن به مدرسه بازنمی‌مانند. سازمان‌هایی که در این زمینه‌ها کار می‌کنند باید با یک حمایت همه‌جانبه سراغ این مسالۀ اجتماعی بروند که بخشی از آن هم تهیۀ لوازم‌التحریر است.» برای تقلیل نیافتن بازگشت به مدرسه و جا انداختن نگاهی همه‌جانبه نیاز است آگاهی‌رسانی گسترده‌ای صورت گیرد. از نظر این فعال مدنی، تغییر ادبیات در نحوه روبه‌رو شدن با مساله بازماندگی از تحصیل با توجه به حجم گستردۀ کاربران پلتفرم دیجی‌کالا می‌تواند از طریق این شرکت اتفاق بیفتد.
جمع‌آوری لوازم‌التحریر برای برطرف کردن یک نیاز
حالا سوال این‌جاست که دیجی‌کالا با چه دیدگاهی وارد چنین کمپینی شد؟ مصطفی شعبان‌پور، مدیر بخش مسئولیت اجتماعی دیجی‌کالا، با شیما وزوایی هم‌نظر است. او هم معتقد است نمی‌توان تنها با جمع‌آوری لوازم‌التحریر و رساندن آن به دست دانش‌آموزان جلوی ترک تحصیل را گرفت. شعبان‌پور دلیل اصلی کار با ۱۸ موسسه را در پاسخ به همین نیاز کار همه‌جانبه بر روی ترک تحصیل می‌داند. او می‌گوید: «مسالۀ اساسی نهادها و موسساتی که در کمپین بازگشت به مدرسه با ما همکاری کردند برطرف کردن همه‌جانبۀ بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان است.»
موسساتی که سال‌هاست با یک نقشۀ مشخص در پی برطرف کردن موانع حضور کودکان پشت نیمکت‌های کلاس هستند. در واقع وقتی قرار است دانش‌آموزی به مدرسه برود، ابتدا باید بهانه‌های مختلف این حضور نیافتن را شناخت و برای حل آن گام برداشت. ممکن است خانواده دانش‌آموز بگوید کودک باید به خیابان برود و کار کند. یا معتقد باشد که دختر نباید درس بخواند و یا اینکه دور بودن مدرسه از محل سکونت را بهانه کند و در بین هزاران امکان و ممکن یکی از این بهانه‌ها هم می‌تواند نداشتن پول برای خرید لوازم‌التحریر باشد. بخش مسئولیت اجتماعی دیجی‌کالا سعی کرد موسساتی را در این زمینه انتخاب کند که نقشه‌ای بلندمدت دارند و به‌دنبال یک فعالیت فصلی و مقطعی نیستند. مصطفی شعبان‌پور می‌گوید: «این لوازم‌التحریر و کالایی که با کمک ما تامین شد در واقع بخشی از نیازهای آن موسسه برای پوشش یک نقشۀ بزرگتر است. ما تهیۀ لوازم‌التحریر را نه به چشم یک هدیه که به چشم برطرف کردن یک نیاز دیدیم.»
دیجی‌کالا با طراحی و اجرای این کمپین در به نتیجه رسیدن نقشۀ درازمدت موسسات مدنی نقش پررنگی ایفا کرد؛ نقشی که سریع‌ترین اثر آن رسیدن کالا به دست کودکانی در سراسر ایران است و هدف بلندمدتش جلوگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزانی است که با مشکلات زیادی برای رفتن به مدرسه دست‌به‌گریبان هستند.
